पुस्तकांच्या पानांतून माणूस स्वतःचा शोध घेतो, समाजाचा अर्थ लावतो, आणि आयुष्याचा आराखडा तयार करतो.
एक पुस्तक, एक पान, एक वाक्य… आणि तुमचं आयुष्य बदलू शकतं.
रोजच्या धावपळीच्या जगात तुम्ही कधी क्षणभर थांबून स्वतःलाच विचारलंत का – “शेवटचं पुस्तक मी केव्हा वाचलं होतं?” किंवा… “मी शेवटचं मन लावून काही वाचलं होतं ते क्षण माझ्या आयुष्यात काही बदल घडवून आणले का?” आजही लाखो लोकांना एका पुस्तकानं त्यांच्या आयुष्याला कलाटणी दिली आहे. कोणाच्या हातात “श्यामची आई” आलं आणि त्याने ममतेचा अर्थ समजून घेतला, कोणाच्या मनात “ययाति” वाचून जीवनातल्या मोहांचा भंग झाला. कोणाला “वाऱ्यावरची वरात” वाचताना जीवनाकडे पाहण्याची हसरी नजर मिळाली.
पुस्तकं केवळ वाचली जात नाहीत — ती जगली जातात
आज २३ एप्रिल – जागतिक पुस्तक दिन – म्हणजे अशा प्रत्येक अनुभवाचा सन्मान करण्याचा, आणि नव्याने वाचनाच्या प्रवासाला सुरुवात करण्याचा दिवस. हा दिवस फक्त वाचनाची आठवण करून देणारा नसून, तो आयुष्याकडे पाहण्याची दृष्टी देणाऱ्या त्या प्रत्येक पुस्तकाचा, लेखकाचा, आणि वाचकाचा उत्सव आहे.
पुस्तक वाचन म्हणजे काय?
वाचन ही फक्त माहिती मिळवण्याची कृती नाही; ती आत्मशोध, विचारांचे व्यवस्थापन, आणि भावविश्व विस्तारण्याची प्रक्रिया आहे. एक चांगले पुस्तक वाचताना आपल्याला नवे जग दिसते, नव्या व्यक्तिरेखा भेटतात, आणि अनोखे दृष्टिकोन समजतात. वाचनाने व्यक्तिमत्त्व घडते आणि समाजप्रती संवेदनशीलता वाढते.
मराठी साहित्याचा समृद्ध वारसा
मराठी साहित्यात वाचनप्रेम वाढवणारे, जीवन समजावणारे, आणि अंतर्मुख करणारे असंख्य साहित्यिक आहेत. त्यांचा उल्लेख केल्याशिवाय वाचनाचा विषय पूर्णच होणार नाही:
- पु. ल. देशपांडे – “आनंदयात्री”
त्यांच्या विनोदी लेखनातून माणसाच्या रोजच्या जगण्याकडे बघण्याची एक वेगळी, प्रेमळ आणि मिश्किल नजर मिळते. “वाऱ्यावरची वरात”, “गुणगुणता गीते” यांसारख्या पुस्तकांनी अनेक वाचकांचे जीवन आनंदी केले आहे. - वि. स. खांडेकर – “ययाति”
साहित्यिक दृष्टिकोनातून गंभीर विषय मांडणारा हा लेखक मानवी मूल्यं, नीतिमत्तेचे प्रश्न आणि जीवनदृष्टी यावर भाष्य करतो. “ययाति” हा त्यांच्या लेखनशैलीचा शिखरबिंदू मानला जातो. - साने गुरुजी – “श्यामची आई”
या आत्मकथनातून साने गुरुजींनी भारतीय मातृत्वाची, त्यागाची आणि संस्कारांची प्रभावी मांडणी केली आहे. हे पुस्तक आजही बालवयातील वाचकांच्या मनावर अमीट छाप टाकते. - ग. दि. माडगूळकर, वि.वा. शिरवाडकर (कुसुमाग्रज) – यांसारख्या लेखकांनी कवितेच्या माध्यमातून भावनांची अमूर्त पण प्रभावी रचना केली आहे. “विशाखा” सारखी काव्यसंग्रह आत्मा हलवून टाकतो.
वाचनाची सवय: जीवनात बदल घडवणारी
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी “माझं आयुष्य तीन गोष्टींनी घडलं – माता, मॅन्युअल, आणि मेणत” असं म्हटलं आहे.
त्यांनी लहानपणापासून जगभरातली पुस्तकं वाचली. “गुलामगिरी”, “कम्युनिस्ट मॅनिफेस्टो”, “बुद्ध आणि त्याचा धम्म” ही त्यांची निवड सांगते की वाचन माणसाला विचारशील बनवतं.
डॉ. ए.पी.जे. अब्दुल कलाम यांना लहानपणापासून वाचनाची गोडी होती. “Ignited Minds” आणि “Wings of Fire” ही त्यांची आत्मकथनात्मक पुस्तकं अनेक विद्यार्थ्यांच्या आयुष्याला दिशा देतात.
आजच्या युगातील वाचनाचे बदलते स्वरूप
डिजिटल युगात वाचनाचं माध्यम बदललं असलं, तरी त्याची गरज आणि महत्त्व अधिक वाढलं आहे.
ई-बुक्स, ऑडिओबुक्स, मोबाइल अॅप्स यामुळे वाचन आज ‘जिथे इच्छा, तिथे मार्ग’ असं झालं आहे.
उदाहरणार्थ:
• Storytel, Kuku FM, Amazon Kindle यांसारख्या अॅप्सद्वारे आज हजारो मराठी वाचक वाचनाचा आनंद घेत आहेत.
• आजही पुस्तक प्रदर्शनं (जसे पुणे ग्रंथोत्सव, औरंगाबाद साहित्य संमेलन) लोकांना पुस्तकांशी जोडतात.
पालकांनी आणि शिक्षकांनी काय करावं?
• घरात लहान वयापासून वाचनाची सवय लावावी. झोपण्यापूर्वी गोष्टी ऐकवण्याची संस्कृती पुन्हा रुजवावी.
• शाळांमध्ये सकस वाचन साहित्य उपलब्ध करून द्यावं. मराठीबरोबरच विविध भाषांमधील साहित्य वाचायला प्रोत्साहन द्यावं.
• “वाचनकट्टा”, “ग्रंथमैत्री”, “पुस्तकपेढी” यांसारख्या उपक्रमांना चालना द्यावी.
पुस्तकं वाचणारा समाज विचारशील आणि विवेकी होतो
आजच्या तंत्रज्ञानप्रधान, घाईच्या जीवनशैलीत पुस्तकं आपल्याला स्थैर्य, समजूत, आणि आत्मिक समृद्धी देतात. वाचन हे फक्त वेळ घालवण्याचं माध्यम नाही – ते जीवन समृद्ध करण्याचं प्रभावी साधन आहे. म्हणूनच, आजच्या दिवशी आपण दर महिन्याला एक तरी चांगलं पुस्तक वाचायचा एक ठाम निर्धार करूया —
तुम्ही आवडीच्या विषयाची पुस्तकं वाचत असाल तर तुमचं आवडतं पुस्तक कोणतं? आणि ते का आवडलं, हे आम्हाला कमेंट करुन सांगायला विसरु नका.
