नागपूरमध्ये १७ मार्च २०२५ रोजी उसळलेल्या दंगलीच्या पार्श्वभूमीवर, ‘विचारवेड’ या सोशल मीडिया पेजवरून प्रसारित झालेली ‘चल दंगल समजून घेऊ’ ही कविता सध्या समाजमाध्यमांवर प्रचंड गाजत आहे. पुण्यातील नेत्रतज्ज्ञ आणि हृदयाने कवी असलेल्या डॉ. स्वप्नील चौधरी यांनी सादर केलेली ही कविता दंगलींच्या वास्तवाचे तितकेच मार्मिक चित्रण करते.
नागपूरच्या महाल परिसरात औरंगजेबाच्या कबरीच्या वादामुळे दोन गटांमध्ये संघर्ष उसळला, ज्यामुळे दगडफेक, जाळपोळ आणि तणाव निर्माण झाला.
या घटनेनंतर शहरातील सामान्य जनजीवन विस्कळीत झाले, शाळांना सुट्टी जाहीर करण्यात आली, आणि काही भागात संचारबंदी लागू करण्यात आली.
‘चल दंगल समजून घेऊ’ या कवितेत दंगलींच्या परिणामांचे सूक्ष्म निरीक्षण केले आहे. कवितेत उल्लेखित आहे की, “एसीमध्ये बसणारी पोरं दंगलीमध्ये आत जात नाहीत. जातात तुमची आमची लेकरं, तुमची आमची भाऊ.” या ओळीतून दंगलींच्या वेळी मध्यमवर्गीय तरुणांवर येणाऱ्या संकटांचे वास्तव उलगडले आहे. दंगलींमध्ये सामान्य नागरिकांचे हाल, त्यांच्या मालमत्तेचे नुकसान, आणि त्यांच्या भविष्यावर होणारे परिणाम कवितेत प्रभावीपणे मांडले आहेत.
कवितेतील आणखी एक उल्लेखनीय भाग म्हणजे, “पेटवणाऱ्याची सुटतात बाकी भाकरीसाठी मोहताज.” या ओळीतून दंगलींच्या सूत्रधारांची सुटका आणि सामान्य नागरिकांची अडचण स्पष्ट होते. नागपूर दंगलीनंतर पोलिसांनी १,२५० हून अधिक संशयितांवर गुन्हे दाखल केले आहेत, ज्यात अनेक सामान्य नागरिकांचा समावेश आहे. हे वास्तव कवितेतील आशयाशी सुसंगत आहे.
डॉ. स्वप्नील चौधरी यांच्या कवितेने दंगलींच्या भीषणतेचे आणि त्यातून होणाऱ्या सामान्य जनतेच्या त्रासाचे प्रभावी चित्रण केले आहे. ‘विचारवेड’ सारख्या प्लॅटफॉर्मद्वारे अशा कवितांचे प्रसारण समाजाला विचार करण्यास प्रवृत्त करते, ज्यामुळे आपण दंगलींच्या मूळ कारणांवर विचार करून त्यांचे निराकरण करण्यासाठी प्रयत्नशील होऊ शकतो.
दंगलींच्या या घटनांमधून आपण काय शिकावे? सर्वप्रथम, अफवांवर विश्वास ठेवू नये आणि शांतता राखावी. दुसरे म्हणजे, सामाजिक सलोखा आणि एकतेसाठी प्रयत्न करावे. आणि सर्वात महत्त्वाचे, दंगलींच्या मूळ कारणांचा शोध घेऊन त्यांचे निराकरण करण्यासाठी समाजाने एकत्र येणे आवश्यक आहे.
‘चल दंगल समजून घेऊ’ ही कविता आपल्याला या सर्व गोष्टींची जाणीव करून देते आणि समाजातील प्रत्येक व्यक्तीने शांतता आणि एकतेसाठी योगदान द्यावे, असा संदेश देते.
