महाराष्ट्रातील शालेय शिक्षण व्यवस्था मोठ्या बदलाच्या उंबरठ्यावर आहे. राज्य सरकारने जाहीर केलेल्या निर्णयानुसार, येत्या शैक्षणिक वर्षापासून राज्यातील SSC बोर्डाच्या शाळांमध्ये टप्प्याटप्याने CBSE (NCERT आधारित) अभ्यासक्रम लागू केला जाणार आहे. या बदलामुळे पालक, विद्यार्थी, शिक्षक आणि शिक्षण क्षेत्रातील तज्ज्ञ यांच्यात अनेक प्रश्न निर्माण झाले आहेत. या लेखाद्वारे आम्ही या महत्त्वाच्या प्रश्नांची उत्तरे शोधण्याचा प्रयत्न करणार आहोत.
नेमका काय बदल होणार आहे?
राष्ट्रीय शिक्षण धोरण (NEP) 2020 अंतर्गत महाराष्ट्रातील SSC बोर्डाच्या शाळांसाठी नवीन अभ्यासक्रम रचला जात आहे. हा अभ्यासक्रम CBSE अभ्यासक्रमाच्या धर्तीवर असला तरी, महाराष्ट्राच्या गरजेनुसार त्यात सुधारणा करण्यात येणार आहे. शिक्षण विभागाने ठरवलेल्या वेळापत्रकानुसार, 2025 पासून पहिली इयत्तेत हा अभ्यासक्रम लागू केला जाईल आणि 2028 पर्यंत सर्व इयत्तांमध्ये टप्प्याटप्याने तो लागू केला जाणार आहे.
हा अभ्यासक्रम CBSE बोर्डाच्या अभ्यासक्रमासारखा असेल का?
हो आणि नाही. हा अभ्यासक्रम NCERT च्या मार्गदर्शक तत्त्वांवर आधारित असेल, परंतु त्यात महाराष्ट्राच्या स्थानिक गरजा, भाषा, इतिहास आणि संस्कृती यांचा समावेश असेल. म्हणजेच, हा अभ्यासक्रम पूर्णपणे CBSE प्रमाणे नसेल, तर तो राज्याच्या गरजांनुसार परिष्कृत करण्यात येईल. गणित आणि विज्ञान विषयांचा अभ्यासक्रम CBSE पद्धतीनुसार असेल, परंतु सामाजिक शास्त्र आणि भाषा विषय स्थानिक संदर्भासह शिकवले जातील.
SSC बोर्ड संपुष्टात येणार का?
नाही. SSC बोर्ड बंद केला जाणार नाही. महाराष्ट्र राज्य शिक्षण मंडळ कायम राहणार असून केवळ अभ्यासक्रमात सुधारणा केली जाणार आहे. यामुळे SSC बोर्डाच्या परीक्षा आणि प्रमाणपत्रं पूर्वीप्रमाणेच वैध राहतील.
नवीन अभ्यासक्रमानुसार परीक्षा पद्धतीत काय बदल होणार आहेत?
नवीन अभ्यासक्रमानुसार परीक्षा पद्धतीत मोठे बदल अपेक्षित आहेत:
• घोकंपट्टीवर आधारित परीक्षा पद्धतीऐवजी संकल्पनांचा सखोल अभ्यास करण्यावर भर दिला जाईल.
• सतत आणि सर्वसमावेशक मूल्यमापन (CCE) प्रणाली लागू केली जाईल, ज्यामध्ये प्रकल्प, उपक्रम, वर्गातली सहभागिता आणि अन्य मूल्यांकन तंत्रांचा समावेश असेल.
• JEE, NEET, UPSC यांसारख्या राष्ट्रीय स्पर्धा परीक्षांसाठी उपयुक्त अभ्यासक्रम तयार केला जाणार आहे.
• दहावी आणि बारावीच्या परीक्षा वर्षातून दोनदा घ्यायच्या की सध्याच्या पद्धतीप्रमाणेच ठेवायच्या, याबाबत अंतिम निर्णय झालेला नाही.
महाराष्ट्राचा इतिहास, भूगोल आणि मराठी भाषा शिकवली जाणार का?
हो. स्थानिक इतिहास, भूगोल आणि मराठी भाषा अभ्यासक्रमाचा भाग राहील. उलट, छत्रपती शिवाजी महाराज यांचा इतिहास फक्त इयत्ता चौथीपुरता मर्यादित न ठेवता पहिली ते दहावीपर्यंत अधिक सविस्तर शिकवला जाईल. महाराष्ट्राची संस्कृती, संत परंपरा, समाजसुधारक आणि भाषेचा सखोल अभ्यास अभ्यासक्रमात समाविष्ट केला जाणार आहे.
शिक्षकांसाठी काय उपाययोजना करण्यात येणार आहेत?
शिक्षणाच्या या नव्या पद्धतीसाठी शिक्षकांना विशेष प्रशिक्षण दिले जाणार आहे. सध्या कार्यरत असलेल्या शिक्षकांना वर्षाला 50 तासांचे प्रशिक्षण देण्यात येणार आहे. याशिवाय, नवीन शिक्षकांची भरतीही केली जाणार आहे. कोणतेही शिक्षक कमी केले जाणार नाहीत, तसेच त्यांच्या अशैक्षणिक कामांचा भार कमी करून त्यांना केवळ अध्यापनावर लक्ष केंद्रित करता येईल, अशीही व्यवस्था करण्यात येणार आहे.
या बदलावर शिक्षण क्षेत्रातील तज्ज्ञांची प्रतिक्रिया काय आहे?
शिक्षण तज्ज्ञ या बदलाबद्दल संमिश्र प्रतिक्रिया देत आहेत. काहींना हा बदल सकारात्मक वाटतो, कारण यामुळे महाराष्ट्रातील विद्यार्थ्यांना राष्ट्रीय स्तरावर स्पर्धात्मक क्षमता प्राप्त होईल. मात्र, काही तज्ज्ञांचा आक्षेप आहे की राज्यातील मूळ शैक्षणिक समस्या सोडवण्याऐवजी फक्त अभ्यासक्रम बदलण्यावर भर दिला जात आहे. सरकारी शाळांमध्ये भौतिक सुविधा, शिक्षकांची संख्या, आणि मूलभूत गरजा यावर आधी लक्ष द्यायला हवं, असे काही शिक्षण तज्ज्ञांचे मत आहे.
SSC बोर्डाच्या शाळांमध्ये CBSE पॅटर्न लागू करण्याचा निर्णय हा महाराष्ट्राच्या शालेय शिक्षणात मोठा बदल घडवून आणू शकतो. यामुळे विद्यार्थ्यांना अधिक व्यावहारिक शिक्षण आणि राष्ट्रीय परीक्षांसाठी उत्तम तयारी मिळेल. मात्र, या बदलाची अंमलबजावणी कितपत प्रभावी होते, यावरच यश अवलंबून असेल. शिक्षकांचे प्रशिक्षण, शाळांची भौतिक स्थिती सुधारण्याचे प्रयत्न, आणि स्थानिक गरजांची पूर्तता याकडे विशेष लक्ष देण्याची गरज आहे. पालक, शिक्षक, आणि शिक्षण तज्ज्ञ यांना मिळून या बदलाची योग्य अंमलबजावणी करण्यासाठी सहकार्य करावे लागेल.
