“लवकर नीजे, लवकर उठे, त्यासी आरोग्य-धनसंपदा लाभे” ही मराठी म्हण आपल्या संस्कृतीतील आरोग्यविषयक शहाणपण दर्शवते. झोप ही आपल्या दैनंदिन जीवनाचा महत्त्वाचा भाग असून, आपण किती वेळ झोप घेतो याचा आपल्या शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यावर मोठा प्रभाव पडत असतो. विशेषतः, कोलेस्ट्रॉल आणि मधुमेह यांसारख्या जीवनशैलीशी संबंधित आजारांवर झोपेच्या पद्धतींचा परिणाम होतो. आपल्या दैनंदिन जीवनशैलीत आपण आहार, व्यायाम आणि कामाच्या वेळांकडे विशेष लक्ष देतो. परंतु, आपल्या आरोग्यावर परिणाम करणारा एक महत्त्वाचा घटक आपण अनेकदा दुर्लक्षित करतो – तो म्हणजे झोप. म्हणूनच, आपल्या झोपेच्या सवयींकडे लक्ष देणे आरोग्यासाठी अत्यंत आवश्यक आहे. यासाठीच आम्ही या लेखाच्या माध्यमातून अत्यंत महत्त्वाची माहिती तुमच्यासाठी घेऊन आलो आहोत. ज्याच्या मदतीने तुम्ही वेळीच झोपेचे नियोजन कराल आणि कोलेस्ट्रॉल आणि मधुमेहावर नियंत्रण मिळवू शकाल.
झोपेचा कोलेस्ट्रॉलवर होणारा परिणाम
पुरेशी झोप न मिळाल्यास शरीरातील कोलेस्ट्रॉलची पातळी वाढू शकते. २०२० मध्ये बीजिंग येथील ‘इन्स्टिट्यूट ऑफ मिलिटरी कॉग्निटिव्ह अँड ब्रेन सायन्सेस’च्या संशोधनानुसार, झोपेच्या कमतरतेमुळे सीरम कोलेस्ट्रॉलची पातळी वाढते आणि यकृतामध्ये कोलेस्ट्रॉलचे संचय वाढते. याशिवाय, ‘स्लीप प्रॉब्लेम्स’ या २००९ च्या अभ्यासात आढळले की, सहा तासांपेक्षा कमी झोप घेणाऱ्या पुरुषांमध्ये एलडीएल (वाईट) कोलेस्ट्रॉलची पातळी जास्त असते, तर महिलांमध्ये अशी स्थिती दिसून आली नाही.
झोपेचा मधुमेहावर परिणाम
झोपेच्या कमतरतेमुळे शरीराची इन्सुलिन प्रतिरोधक क्षमता वाढू शकते, ज्यामुळे टाइप २ मधुमेहाचा धोका वाढतो. ‘डायबिटीज केअर’च्या २००९ च्या अहवालानुसार, वारंवार निद्रानाश असलेल्या लोकांना टाइप २ मधुमेहाचा धोका जास्त असतो. याशिवाय, ‘सेंटर्स फॉर डिसीज कंट्रोल अँड प्रिव्हेन्शन’च्या माहितीनुसार, झोपेच्या अनियमित पद्धतीमुळे शरीरातील इन्सुलिनची कार्यक्षमता कमी होते, ज्यामुळे रक्तातील साखर नियंत्रित ठेवणे कठीण होते.
आरोग्यासाठी आवश्यक झोपेचा कालावधी
‘अमेरिकन अकादमी ऑफ स्लीप मेडिसिन’ आणि ‘स्लीप रिसर्च सोसायटी’ यांच्या शिफारशीनुसार, प्रौढांनी दररोज किमान सात ते आठ तास झोप घेणे आवश्यक आहे. पुरेशी झोप न मिळाल्यास लठ्ठपणा, हृदयविकार, उच्च रक्तदाब, मधुमेह आणि मानसिक आरोग्यावर विपरीत परिणाम होऊ शकतो.
चांगली झोप मिळविण्यासाठी काही टिप्स
- नियमित झोपेची वेळ ठरवा: दररोज एकाच वेळी झोपायला जाणे आणि उठणे शरीराच्या जैविक घड्याळाला संतुलित ठेवते.
- इलेक्ट्रॉनिक उपकरणांचा वापर कमी करा: झोपण्यापूर्वी फोन, टिव्ही आणि लॅपटॉपचा वापर टाळा, कारण त्यांचा प्रकाश मेलाटोनिनच्या निर्मितीवर परिणाम करू शकतो.
- आरामदायी वातावरण तयार करा: शांत, अंधुक आणि थंड वातावरण झोपेसाठी उपयुक्त ठरते.
- कॅफीन आणि अल्कोहोलचे कमी करा: हे पदार्थ झोपेच्या गुणवत्तेवर परिणाम करू शकतात, त्यामुळे झोपण्यापूर्वी त्यांचे सेवन टाळा.
- नियमित व्यायाम करा: दिवसातून नियमित व्यायाम केल्याने झोपेची गुणवत्ता सुधारते, परंतु झोपण्याच्या अगदी आधी तीव्र व्यायाम टाळा.
आरोग्यदायी जीवनशैलीसाठी पुरेशी आणि गुणवत्तापूर्ण झोप घेणे अत्यंत आवश्यक आहे. झोपेच्या कमतरतेमुळे कोलेस्ट्रॉल आणि मधुमेह यांसारख्या आजारांचा धोका वाढतो. म्हणून, नियमित आणि पुरेशी झोप घेणे, संतुलित आहार आणि नियमित व्यायाम यांसारख्या सवयींचे पालन करून आपण आपल्या आरोग्याची काळजी घेऊ शकतो.
आता विचार करा: आपल्या दैनंदिन जीवनशैलीत थोडेसे बदल करून, पुरेशी झोप घेऊन, आपण आपल्या आरोग्यावर किती सकारात्मक परिणाम करू शकतो? आजच ठरवा, आपल्या झोपेच्या सवयी सुधारून, निरोगी आयुष्याच्या दिशेने एक पाऊल पुढे टाका. आपल्या आरोग्याची जबाबदारी आपल्या हातात आहे – त्यासाठी आपण तयार आहात का?
