शेतकऱ्यांचा AI वर विश्वास – प्रगतीची नवी आस! महाराष्ट्रातले 1000 शेतकरी करतायत AI आधारित शेती!

हवामान बदलामुळे शेतीमध्ये अनेक आव्हाने निर्माण झाली आहेत, ज्यामुळे पिकांचे रोग आणि उत्पादनावर विपरीत परिणाम होत आहे. या समस्येवर उपाय म्हणून, महाराष्ट्रातील बारामती येथील ॲग्रीकल्चर डेव्हलपमेंट ट्रस्टने (ADT) कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) तंत्रज्ञानाचा वापर करून ऊस शेतीत सुधारणा करण्याचा प्रकल्प हाती घेतला आहे.

प्रकल्पाची सुरुवात आणि उद्दिष्टे
ADT बारामतीने 2024 च्या जानेवारी महिन्यात “फार्म ऑफ द फ्युचर” हा AI-आधारित प्रकल्प सुरू केला. या प्रकल्पाचा मुख्य उद्देश हवामान बदलामुळे होणाऱ्या पिकांच्या रोगांवर नियंत्रण मिळवणे आणि एकरी उत्पादन वाढवणे हा आहे. प्रारंभी, हा प्रकल्प प्रायोगिक तत्त्वावर 1,000 शेतकऱ्यांसोबत राबवण्यात आला, ज्यामध्ये GIS मॅपिंग, माती परीक्षण, उपग्रह आणि ड्रोन इमेजरीचा वापर करून शेतकऱ्यांना त्यांच्या पिकांच्या आरोग्याबद्दल अद्ययावत माहिती प्रदान करण्यात आली.

तंत्रज्ञानाचा वापर
या प्रकल्पात AI तंत्रज्ञानाच्या मदतीने विविध घटकांचे निरीक्षण केले जाते:
• हवामान अंदाज: उपग्रह आणि IoT सेन्सर्सच्या माध्यमातून हवामानाचा अचूक अंदाज लावला जातो, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना पेरणी, सिंचन आणि कापणीसाठी योग्य वेळ निवडता येते.
• मातीचे परीक्षण: मातीतील पोषक तत्त्वे, सामू (pH) आणि क्षारता यांचे परीक्षण करून, पिकांसाठी आवश्यक खतांची शिफारस केली जाते.
• पाणी व्यवस्थापन: AI च्या साहाय्याने पाण्याचा सुयोग्य वापर सुनिश्चित केला जातो, ज्यामुळे पाण्याची बचत होते आणि पिकांची वाढ सुधारते.
• कीड आणि रोग नियंत्रण: पिकांवरील कीड आणि रोगांची लवकर ओळख पटवून, त्यावर त्वरित उपाययोजना केल्या जातात.

शेतकऱ्यांचा सहभाग आणि शुल्क
या प्रकल्पात सहभागी होण्यासाठी शेतकऱ्यांकडून 12,500 रुपये शुल्क आकारले जाते. या शुल्कामध्ये त्यांच्या शेताचे GIS मॅपिंग, मातीचे परीक्षण आणि AI-आधारित सल्ला सेवा समाविष्ट आहेत.

परिणाम आणि विस्तार
प्रारंभिक टप्प्यात, या प्रकल्पामुळे ऊस उत्पादनात लक्षणीय वाढ झाली आहे. उदाहरणार्थ, CO M 265 या ऊस वाणाचे उत्पादन प्रति एकर 150.10 टन नोंदवले गेले, जे पारंपारिक पद्धतींपेक्षा 40% अधिक आहे. या यशस्वी परिणामांमुळे, प्रकल्पाचा विस्तार करून 50,000 शेतकऱ्यांना या तंत्रज्ञानाचा लाभ देण्याचे नियोजित आहे.

आंतरराष्ट्रीय मान्यता
मायक्रोसॉफ्टचे अध्यक्ष सत्य नडेला यांनी बारामती येथील या प्रकल्पाला भेट देऊन, शेतकऱ्यांनी AI तंत्रज्ञानाच्या वापराद्वारे साध्य केलेल्या यशाचे कौतुक केले आहे.
बारामतीतील हा प्रकल्प दर्शवितो की, कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा प्रभावी वापर करून हवामान बदलामुळे होणाऱ्या पिकांच्या रोगांवर नियंत्रण मिळवणे आणि एकरी उत्पादन वाढवणे शक्य आहे. या तंत्रज्ञानाच्या प्रसारामुळे, भविष्यात शेती अधिक टिकाऊ आणि फायदेशीर होऊ शकते.

प्रकल्पाची ठळक वैशिष्ट्ये
• उत्पादन वाढ: AI-आधारित तंत्रज्ञानाचा वापर करून, ऊस उत्पादनात ३० ते ४० टक्के वाढ नोंदवली गेली आहे, ज्यामुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढले आहे.
• संसाधनांची बचत: या तंत्रज्ञानामुळे पाण्याचा वापर निम्म्याने कमी झाला असून, खतांचा वापरही लक्षणीय प्रमाणात घटला आहे.
• पीक आरोग्य निरीक्षण: वेदर स्टेशन सेन्सर्स आणि उपग्रह मॅपिंगच्या साहाय्याने मातीतील आर्द्रता, पोषक तत्त्वे आणि हवामानातील बदल यांचे सतत निरीक्षण केले जाते, ज्यामुळे पिकांच्या आरोग्यावर लक्ष ठेवता येते.
• मोबाइल अॅप: शेतकऱ्यांसाठी ‘Agripilot.ai’ नावाचे मोबाइल अॅप विकसित करण्यात आले आहे, ज्याद्वारे त्यांना त्यांच्या शेतातील परिस्थितीविषयी अद्ययावत माहिती मिळते आणि आवश्यक त्या उपाययोजना सुचविल्या जातात.

शेतकऱ्यांचा अनुभव
शेतकरी थोरात यांनी सांगितले की, या AI साधनामुळे त्यांना पाण्याचा वापर, खतांची फवारणी आणि कीटकांच्या नियंत्रणाबद्दल अचूक मार्गदर्शन मिळते, ज्यामुळे त्यांनी पाण्याचा वापर निम्म्याने कमी केला आणि उत्पादनात ४०% वाढ अपेक्षित आहे.

भविष्यातील योजना
ADT बारामती आणि मायक्रोसॉफ्ट यांचे उद्दिष्ट आहे की, या तंत्रज्ञानाचा वापर इतर पिकांसाठीही विस्तारून अधिकाधिक शेतकऱ्यांना या सुविधांचा लाभ मिळावा. या प्रकल्पामुळे, बारामतीतील शेतकरी आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करून शेतीत क्रांती घडवून आणत आहेत, ज्यामुळे उत्पादन वाढीबरोबरच संसाधनांची बचत आणि पर्यावरणीय शाश्वतता साध्य होत आहे.