भारतीय हवामान विभागाने (IMD) 2025 च्या उन्हाळ्यासाठी दीर्घकालीन अंदाज जाहीर केला आहे. एप्रिल ते जून या कालावधीत महाराष्ट्रातील हवामानात मोठे बदल दिसून येणार आहेत. राज्यातील काही भागांत तीव्र उष्णतेच्या लाटा जाणवतील, तर काही भागांमध्ये अवकाळी पावसाचीही शक्यता वर्तवली आहे. या बदलत्या हवामानाचा नागरिकांच्या आरोग्यावर आणि शेतीवर मोठा परिणाम होऊ शकतो, त्यामुळे या अंदाजानुसार आवश्यक ती खबरदारी घेणे गरजेचे आहे.
महाराष्ट्रातील उष्णतेच्या लाटा
हवामान विभागाच्या अंदाजानुसार, महाराष्ट्रातील पश्चिम भाग आणि विदर्भात उन्हाचा तडाखा अधिक जाणवणार आहे. कोकण किनारपट्टी आणि मराठवाड्याचा काही भाग वगळता, इतर प्रदेशांत उष्णतेच्या लाटांचा कालावधी वाढण्याची शक्यता आहे. काही भागांमध्ये उष्णतेच्या लाटा सलग ७-८ दिवस राहू शकतात. विशेषतः एप्रिल महिन्यात पश्चिम महाराष्ट्र आणि विदर्भात उष्णतेचा तीव्र प्रभाव जाणवेल.
राज्यात उन्हाळ्याचा तापमान पारा नेहमीपेक्षा अधिक वाढण्याची शक्यता आहे. या काळात, दिवसाचे तापमान ४० अंश सेल्सियसच्या वर जाण्याची शक्यता असून काही ठिकाणी ४५ अंशांपर्यंत पोहोचू शकते. यामुळे शेतकरी, मजूर आणि बाहेर काम करणाऱ्या व्यक्तींना विशेषतः काळजी घेणे गरजेचे आहे.
कोणत्या भागात अधिक तापमान?
महाराष्ट्रातील काही भागांमध्ये तीव्र उष्णतेचा प्रभाव जाणवण्याची शक्यता आहे. विशेषतः पुढील भागांत तापमान जास्त राहण्याची शक्यता आहे:
• पश्चिम महाराष्ट्र – पुणे, सातारा, सांगली, कोल्हापूर या भागात उन्हाचा तडाखा अधिक असेल.
• विदर्भाचा पूर्व भाग – नागपूर, चंद्रपूर, अकोला, वर्धा आणि यवतमाळ येथे तीव्र उन्हाळ्याची शक्यता आहे.
• मराठवाड्याच्या काही भागांत – औरंगाबाद, लातूर, नांदेड, बीड आणि उस्मानाबाद येथे तापमान सरासरीपेक्षा अधिक राहील.
• उत्तर महाराष्ट्रातील काही जिल्हे – नाशिक, धुळे, जळगाव येथेही गरमी अधिक जाणवेल.
उष्णतेचा शरीरावर होणारा परिणाम
उष्णतेच्या लाटांमुळे शरीराचे तापमान वाढते, रक्तवाहिन्या प्रसरण पावतात, रक्तदाब कमी होतो आणि हृदयावर अतिरिक्त ताण येतो. यामुळे अनेक आरोग्यविषयक समस्या निर्माण होऊ शकतात. उष्णतेच्या लाटांमुळे पुढील त्रास होऊ शकतो:
• चक्कर येणे – जास्त गरमीमुळे मेंदूला योग्य प्रमाणात रक्तपुरवठा न झाल्यास चक्कर येऊ शकते.
• मळमळणे – शरीरातील पाण्याची कमतरता आणि इलेक्ट्रोलाइट्सच्या असंतुलनामुळे मळमळ येऊ शकते.
• डोकेदुखी – जास्त तापमानामुळे रक्तदाब कमी होतो, ज्यामुळे डोकेदुखी जाणवू शकते.
• घाम जास्त येणे – शरीर गरमीशी लढण्यासाठी अधिक घाम गाळते, ज्यामुळे शरीरातील पाण्याची पातळी कमी होते.
• थकवा जाणवणे – जास्त गरमीमुळे आणि निर्जलीकरणामुळे शरीर थकलेले वाटू शकते.
• शुद्ध हरपणे – गंभीर परिस्थितीत, उष्णतेच्या लाटेमुळे शुद्ध हरपण्याची शक्यता असते.
• रक्तदाब कमी होणे – हायपो टेन्शनची शक्यता वाढते, ज्यामुळे हृदयविकाराचा धोका निर्माण होतो.
उष्माघाताचा धोका कोणाला जास्त?
• लहान मुले – त्यांची शरीराची उष्णतेशी जुळवून घेण्याची क्षमता कमी असते.
• वृद्ध व्यक्ती – वयानुसार शरीरातील जलसाठवण क्षमता कमी होते, त्यामुळे उष्माघाताचा धोका जास्त असतो.
• हृदयविकार असलेले रुग्ण – हृदयाच्या कार्यावर उष्णतेचा विपरीत परिणाम होतो.
• मधुमेह असलेले लोक – शरीरातील पाण्याची पातळी वेगाने कमी होण्याची शक्यता असते.
• बेघर व्यक्ती आणि मजूर – दिवसभर उन्हात राहावे लागल्याने उष्णतेचा अधिक परिणाम होतो.
• उच्च मजल्यावरील फ्लॅटमध्ये राहणारे लोक – गच्चीच्या उष्णतेमुळे घरातील तापमान वाढते, त्यामुळे त्यांच्यावर जास्त परिणाम होतो.
उष्णतेच्या लाटेत काय काळजी घ्यावी?
राज्यात उष्णतेच्या लाटा तीव्र होण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे नागरिकांनी पुढील गोष्टींची काळजी घ्यावी:
• शरीर हायड्रेटेड ठेवा – दिवसभरात भरपूर पाणी प्यावे, ज्यामुळे शरीरात पाण्याची कमतरता जाणवणार नाही.
• ताज्या फळांचा रस, लिंबूपाणी, ताक, कोकम सरबत यांचे सेवन करा – यामुळे शरीरातील इलेक्ट्रोलाइट्सची पातळी संतुलित राहील.
• पांढऱ्या किंवा हलक्या रंगांचे सूती कपडे घाला – गडद रंग आणि घट्ट कपडे टाळावेत, कारण ते उष्णता शोषतात.
• भरदुपारी उन्हात जाणे टाळा – शक्यतो १२ ते ४ या वेळेत बाहेर जाणे टाळावे.
• शरीर तापमान जास्त झाल्यास थंड पाण्याने अंघोळ करा – यामुळे शरीराला गारवा मिळेल.
महाराष्ट्रात कुठे पाऊस पडणार?
एप्रिल महिन्यात महाराष्ट्राच्या काही भागांत सरासरीपेक्षा जास्त, तर काही भागांत सरासरीपेक्षा कमी पाऊस होईल. दक्षिण कोकण आणि दक्षिण मध्य महाराष्ट्रात सरासरीपेक्षा अधिक पाऊस पडण्याची शक्यता आहे. मात्र, विदर्भ आणि मराठवाड्यात पावसाचे प्रमाण कमी असेल.
पावसाचा संभाव्य प्रभाव
• कोकणात हापूस आंब्यावर परिणाम होण्याची शक्यता – अवकाळी पावसामुळे आंब्याची गुणवत्ता आणि उत्पादनावर परिणाम होऊ शकतो.
• मराठवाड्यात दुष्काळ सदृश परिस्थिती निर्माण होण्याची भीती – पावसाचे प्रमाण कमी राहिल्यास शेती आणि जलसंपत्तीवर परिणाम होऊ शकतो.
• काही भागांत अवकाळी पाऊस होण्याचा अंदाज – यामुळे पिकांचे नुकसान होण्याची शक्यता आहे.
यंदाचा उन्हाळा महाराष्ट्रासाठी अत्यंत तापदायक राहण्याची शक्यता आहे. पश्चिम महाराष्ट्र आणि विदर्भात उष्णतेच्या लाटा जाणवतील, तर कोकण आणि दक्षिण मध्य महाराष्ट्रात काही प्रमाणात पावसाची शक्यता आहे. त्यामुळे नागरिकांनी उष्णतेच्या लाटांपासून स्वतःचे संरक्षण करावे आणि आवश्यक खबरदारी घ्यावी.
