भारत आणि पाकिस्तानमधील लष्करी सामर्थ्य: शस्त्रं, अण्वस्त्रं आणि लष्करी तयारी

1. लष्करी सामर्थ्याची तुलना: भारत आणि पाकिस्तान

ग्लोबल फायर पॉवर रँकिंग:

ग्लोबल फायर पॉवरच्या २०२५ च्या अहवालानुसार, भारत सैन्याच्या सामर्थ्यात चौथ्या स्थानावर आहे, तर पाकिस्तान १२व्या स्थानावर आहे. भारताच्या लष्कराच्या आकाराच्या तुलनेत पाकिस्तानचे सैन्य कमी मोठे आहे, परंतु दोन्ही देशांच्या लष्करी सामर्थ्यात वादविवाद व तणाव कायम आहेत.

भारतीय लष्कराची ताकद:

भारताच्या लष्करात जवळपास २२ लाख जवान, ४,२०१ रणगाडे, १०० सेल्फ प्रोपेल्ड आर्टिलरी आणि ३,९७५ ओढून न्यायची आर्टिलरी आहेत. वायुदलाच्या बाबतीत भारताकडे २,२२९ विमानं असून त्यात ५१३  लढाऊ विमानं आणि २७०  वाहतुकीची विमानं आहेत. भारतीय नौदलाकडे २९३  युद्धनौका असून त्यात दोन विमानवाहू जहाजं, १३ डिस्ट्रॉयर आणि १८ पाणबुड्या आहेत. भारताच्या लष्कराला युजर्सद्वारे वापरल्या जाणाऱ्या ड्रोनच्या संख्येतही लक्षणीय वाढ झालेली आहे, त्याच्या विश्लेषणानुसार भारताकडे पाच हजार ड्रोन्स असण्याची शक्यता आहे.

पाकिस्तानी लष्कराची ताकद:

पाकिस्तानच्या लष्करात १३.११ लाख जवान असून, १,३९९ विमानं आणि  ६६२  सेल्फ प्रोपेल्ड आर्टिलरी आहेत. पाकिस्तानच्या वायुदलाकडे ३२८  लढाऊ विमानं असून त्यांच्याकडे १२१  युद्धनौका आहेत. पाकिस्तानने ड्रोनच्या बाबतीतही महत्त्वपूर्ण प्रगती केली आहे, आणि चीन व तुर्की कडून विविध प्रकारचे ड्रोन्स विकत घेतले आहेत.

3. ड्रोन युद्ध: भारत आणि पाकिस्तान

ड्रोनच्या वापरात दोन्ही देशांमध्ये मोठी वाढ झाली आहे. भारताने २०२३ मध्ये अमेरिकेशी साडेतीन अब्ज डॉलर किंमतीचे ३१ प्रीडेटर ड्रोन्स विकत घेतले आहेत. हे ड्रोन अत्यंत घातक आणि यशस्वी मानले जातात. यासाठी, भारत ड्रोनचा वापर खास करून लांब पल्ल्याचे हल्ले करण्यासाठी आणि शत्रूच्या तळांचा नाश करण्यासाठी करतो.

पाकिस्तानही ड्रोनच्या वापरात मागे नाही. पाकिस्तान तुर्की, चीन आणि जर्मनीकडून विविध प्रकारचे ड्रोन विकत घेत आहे. ‘बॅराक्तर’ आणि ‘शहपर’ हे पाकिस्तानच्या प्रमुख ड्रोन आहेत. पाकिस्तान कधीकधी या ड्रोनचा वापर भारताच्या सीमेवर देखरेखीच्या हेतूने करतो.

4. लष्करी सज्जता आणि धोरण

5. सामरिक निर्णयांची भूमिका

भारत आणि पाकिस्तानमधील लष्करी संघर्षाचा एक महत्त्वाचा भाग म्हणजे यांचे सामरिक निर्णय. दोन्ही देश एकमेकांना लष्करी कारवाईला ‘धोका’ मानत आहेत, आणि त्यांच्यातील तणाव शिगेला पोहोचलेला आहे. असे दिसते की दोन्ही देशांमध्ये कोणतीही लष्करी संघर्ष सुरू झाला तर तो मोठ्या युद्धाच्या दिशेने जाऊ शकतो.

भारत आणि पाकिस्तानमधील लष्करी सामर्थ्य हे विविध घटकांवर अवलंबून आहे. भारताची लष्करी ताकद जरी पाकिस्तानपेक्षा मोठी असली तरी, अण्वस्त्रांच्या वापराची धमकी आणि पारंपरिक लष्करी शक्तीचा सुसंवाद दोन्ही देशांमध्ये संभाव्य युद्धाच्या दृष्टीने महत्त्वपूर्ण आहे. या दोन्ही देशांचे लष्करी धोरणे, तसेच अण्वस्त्रांच्या संख्येत जवळपास समानता असणे, त्यांच्या सामरिक निर्णयांना अधिक गुंतागुंतीचे बनवते.