डॉ. आंबेडकर ‘बाबासाहेब’ कसे झाले? – नावामागील माणूस उलगडताना

डॉ. भीमराव रामजी आंबेडकर हे नाव उच्चारलं की नुसती एक व्यक्ती नाही, तर विचारांचा महासागर, संघर्षांचं प्रतीक आणि वंचितांसाठी उभा असलेला आधार नजरेसमोर येतो. त्यांच्या नावासमोर ‘डॉ.’, ‘बॅरिस्टर’, ‘संविधानाचे शिल्पकार’, ‘भारत रत्न’ अशा अनेक पदव्या आहेत. पण या सगळ्या पदव्यांपेक्षा जास्त मोलाची एक ओळख आहे – ‘बाबासाहेब’. चला तर मग आज डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या जयंतीनिमित्त ‘बाबासाहेब’ या हाकेमागील खरी कहाणी उलगडून पाहूया.

प्रेमाचं नाव ‘बाबासाहेब’
‘बाबासाहेब’ ही पदवी त्यांनी मिळवलेली नाही, ती कोणी दिलेली नाही, ती आहे कोट्यवधी जनतेच्या हृदयातून आलेली हाक. गरीब, वंचित, पददलित, आणि उपेक्षित लोकांनी आपल्या उद्धारकर्त्याला प्रेमाने ‘बाबासाहेब’ म्हटले आणि हेच नाव त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वाचा गाभा बनले.

नेते म्हणून नव्हे, माणूस म्हणून मोठेपण
बाबासाहेबांचे कार्य म्हणजे केवळ राजकारण, समाजकारण किंवा वकिली नव्हे. ते एका पित्यासारखे होते – आपल्या लोकांची काळजी घेणारे, त्यांच्या सुख-दुःखात सामील होणारे. त्यांनी अनेकदा आपल्या पक्षकारांसाठी फुकट वकिली केली, त्यांच्यासाठी स्वयंपाक केला, अडचणीत असलेल्या रुग्णांना स्वतः रुग्णालयात दाखल केलं.

साधेपण आणि करुणा यांचे मूर्तिमंत रूप
रात्री दोन वाजता एखादी गरीब स्त्री आपल्या नवऱ्यासाठी दार ठोठावते आणि बाबासाहेब स्वतः तिला घेऊन हॉस्पिटलमध्ये जातात – ही कृती एका सामान्य माणसाची नाही, ती आहे करुणेच्या मूळाशी पोहोचलेल्या महामानवाची. आपल्या घरातील काम करणाऱ्या वृद्ध माणसाच्या आजारपणाची खबर घेत, त्याच्या घरी जाऊन त्याला धीर देणारे बाबासाहेब म्हणजे लोककल्याणाची सर्वोच्च पातळी.

विरोधकांना माफ करण्याचा मोठेपणा
नारायणराव काजरोळकर यांनी बाबासाहेबांचा पराभव केला, तरीही बाबासाहेबांनी त्यांना नुसती क्षमा केली नाही, तर त्यांना मार्गदर्शन करून आपल्या घराचे दार कायमचे उघडे ठेवले. हा राजकीय उदात्त स्वभावच त्यांच्या ‘बाबासाहेब’ होण्याच्या प्रवासात महत्त्वाचा ठरवतो.

कार्यकर्त्यांवर पुत्रवत प्रेम
डॉ. आंबेडकर केवळ विचारांचे किंवा भाषणांचे नेतृत्व करत नव्हते, तर ते प्रत्येक कार्यकर्त्याला आपले मानून त्यांच्या जेवणापासून झोपेपर्यंत काळजी घेत. दिल्लीत आलेल्या कार्यकर्त्याला स्वतः पर्यटनस्थळे दाखवून आपुलकीची भावना देत – हे केवळ ‘साहेब’ म्हणून नव्हे, तर ‘बाबा’ म्हणूनच शक्य होतं.

विद्यार्थ्यांवर विशेष प्रेम
अत्यंत व्यस्त वेळापत्रक असूनही जेव्हा विद्यार्थी बाबासाहेबांकडे सल्ला मागण्यासाठी यायचे, तेव्हा ते वेळ काढून त्यांना मार्गदर्शन करायचे. त्यांचं ज्ञान, त्यांचा अनुभव आणि त्यांचं प्रेम – हे सगळं विद्यार्थ्यांच्या मनात बाबासाहेबांचं स्थान अजून उंच करायचं.

‘बाबासाहेब’ – ही भावना आहे, ओळख नव्हे
बाबासाहेब हे केवळ एक नाव नाही, ती आहे भावना, ती आहे श्रद्धा, ती आहे अस्मितेची आणि आत्मसन्मानाची हाक. लाखो लोकांनी ‘डॉ. भीमराव रामजी आंबेडकर’ यांना ‘बाबासाहेब’ केलं, कारण त्यांनी केवळ संविधान नाही, तर लोकांच्या अंतःकरणात आपलं स्थान कोरलं. त्यांची थोरवी त्यांच्या भाषणात नव्हे, तर कृतीत होती. म्हणूनच जग त्यांना अनेक पदव्यांनी ओळखतं, पण देशाचा सामान्य माणूस अजूनही त्यांना प्रेमाने हाक मारतो – “बाबासाहेब!”