महाराष्ट्राच्या इतिहासात एक महत्त्वाचा क्षण म्हणून गणला जाणारा चौंडी (अहिल्यानगर) येथील राज्य मंत्रिमंडळ बैठक हा केवळ एक औपचारिक प्रसंग नव्हता, तर तो राजमाता पुण्यश्लोक अहिल्यादेवी होळकर यांच्या विचारांचा आणि कार्याचा सन्मान करणारा एक प्रेरणादायी पर्व ठरला. त्यांच्या ३०० व्या जयंतीनिमित्त राज्य सरकारने अनेक विकसनशील, सांस्कृतिक, शैक्षणिक आणि सामाजिक निर्णय घेतले. हे निर्णय राज्याच्या सर्वच घटकांवर सकारात्मक प्रभाव टाकणारे आहेत.
- अहिल्यादेवी होळकर यांच्या जीवनावर बहुभाषिक चित्रपट
राजमाता अहिल्यादेवी होळकर यांचे कार्य केवळ महाराष्ट्रापुरते मर्यादित नाही. त्यांच्या कार्याची प्रेरणा देशभर पसरावी म्हणून त्यांच्या जीवनावर आधारित व्यावसायिक चित्रपट तयार करण्यात येणार आहे. हा चित्रपट मराठीसह अन्य भारतीय भाषांमध्ये असेल, ज्यामुळे त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वाचा प्रभाव व्यापक पातळीवर पोहोचेल.
विशेष बाबी:
• महाराष्ट्र चित्रपट, रंगभूमी आणि सांस्कृतिक विकास महामंडळ याची मुख्य कार्यान्वयीन संस्था म्हणून निवड
• या चित्रपटाचा खर्च राज्याच्या अर्थसंकल्पातून केला जाणार
• ऐतिहासिक दस्तऐवज, नोंदी आणि लोककथांवर आधारित संशोधन - ‘आदिशक्ती अभियान’ – महिला सक्षमीकरणासाठी क्रांतीकारक योजना
राज्य सरकारने स्त्री सक्षमीकरण आणि सामाजिक समतेसाठी ‘आदिशक्ती अभियान’ सुरु करण्याचा निर्णय घेतला आहे. या अभियानाद्वारे ग्रामीण व शहरी भागातील महिलांच्या आरोग्य, शिक्षण, स्वावलंबन आणि सामाजिक प्रतिष्ठेवर लक्ष केंद्रित करण्यात येणार आहे.
अभियानाचे उद्दिष्ट:
• बालविवाह निर्मूलन, कुपोषण आणि मातामृत्यूचे प्रमाण कमी करणे
• लैंगिक अत्याचार विरोधात जनजागृती
• महिलांसाठी शासकीय योजनांचा अधिकाधिक लाभ
• हे अभियान उत्तमपणे राबवणाऱ्या ग्रामपंचायतींना ‘आदिशक्ती पुरस्कार’
खर्च: ₹10.50 कोटी - ‘यशवंत विद्यार्थी योजना’ – धनगर समाजातील विद्यार्थ्यांना दर्जेदार इंग्रजी शिक्षण
धनगर समाजातील विद्यार्थ्यांना इंग्रजी माध्यमातील नामांकित निवासी शाळांमध्ये शिक्षण मिळावे, यासाठी ‘यशवंत विद्यार्थी योजना’ सुरू करण्यात आली आहे. या योजनेला राजे यशवंतराव होळकर यांचे नाव देण्यात आले आहे.
महत्त्वाचे घटक:
• दरवर्षी 10,000 विद्यार्थ्यांना शिक्षणासाठी निवड
• 288.92 कोटी रुपये खर्च
• यशवंतराव होळकर यांनी 18व्या शतकात शिक्षणासाठी लावलेली पायाभरणी - पुण्यश्लोक वसतिगृह योजना – गुणवत्ताधारक विद्यार्थ्यांसाठी निवास
मॅट्रीकोत्तर शिक्षण घेत असलेल्या धनगर समाजातील विद्यार्थ्यांसाठी राज्याच्या महसूल मुख्यालयांमध्ये वसतीगृहे उभारली जात आहेत. ही वसतीगृहे आता ‘पुण्यश्लोक अहिल्यादेवी होळकर वसतिगृह योजना’ या नावाने ओळखली जातील.
ठिकाणे:
• नाशिक, पुणे, नागपूर, अमरावती, नवी मुंबई, संभाजीनगर
वैशिष्ट्ये:
• प्रत्येकी 200 विद्यार्थ्यांची क्षमता (100 मुलं + 100 मुली)
• नाशिकमध्ये काम सुरू; पुणे-नागपूर येथे लवकरच सुरुवात - ऐतिहासिक जलप्रणालीचे जतन
अहिल्यादेवी होळकर यांनी उभारलेल्या जलसंवर्धन व्यवस्थांचा सर्वेक्षण करून त्यांच्या जतनासाठी विशेष योजना लागू करण्यात येणार आहे.
समाविष्ट घटक:
• 6 घाट, 19 विहिरी, 6 कुंड, 3 ऐतिहासिक तलाव (त्र्यंबकेश्वर, चांदवड, जेजुरी)
• दुरुस्ती, गाळ काढणे, पुनरुज्जीवन व सौंदर्यीकरण
• खर्च: ₹75 कोटी - नवीन वैद्यकीय महाविद्यालय – अहिल्यानगर येथे
100 विद्यार्थ्यांच्या क्षमतेचे नवीन शासकीय वैद्यकीय महाविद्यालय आणि 430 खाटांचे संलग्न रुग्णालय अहिल्यानगर येथे उभारले जाणार आहे.
महत्त्वाचे घटक:
• नाव: पुण्यश्लोक अहिल्यादेवी होळकर शासकीय वैद्यकीय महाविद्यालय
• खर्च: ₹485.08 कोटी
• जिल्हा सामान्य रुग्णालयाची जागा वापरण्यात येणार - मंदिर विकास आराखडा – 5503.69 कोटींचा निधी मंजूर
राज्यभरातील प्रमुख तीर्थक्षेत्रांचा विकास करण्यासाठी ऐतिहासिक निधी मंजूर करण्यात आला आहे. यामध्ये अहिल्यादेवींच्या स्मारकासह अनेक देवस्थाने समाविष्ट आहेत.
निधी वाटप:
• चौंडी (अहिल्यादेवी स्मारक): ₹681.32 कोटी
• अष्टविनायक: ₹147.81 कोटी
• तुळजाभवानी: ₹1865 कोटी
• ज्योतीबा मंदिर: ₹259.59 कोटी
• त्र्यंबकेश्वर: ₹275 कोटी
• महालक्ष्मी मंदिर: ₹1445.97 कोटी
• माहुरगड: ₹829 कोटी - महिलांसाठी नवीन औद्योगिक प्रशिक्षण संस्था (ITI)
अहिल्यानगर येथे फक्त महिलांसाठी नवीन ITI सुरु होणार आहे. यामधून महिलांना तांत्रिक कौशल्य व स्वयंरोजगाराच्या संधी मिळणार आहेत. - राहुरी येथे दिवाणी न्यायालय
राहुरी (अहिल्यानगर जिल्हा) येथे वरिष्ठ स्तराचे दिवाणी न्यायालय स्थापन करण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे. यामुळे न्यायप्रक्रियेतील विलंब कमी होऊन स्थानिकांना न्याय मिळविणे सुलभ होईल. - ‘मिशन महाग्राम’ योजना 2028 पर्यंत वाढवली
ग्रामीण भागात शाश्वत विकासासाठी ‘ग्राम सामाजिक परिवर्तन फाउंडेशन’ अंतर्गत राबवण्यात येणाऱ्या ‘मिशन महाग्राम’ कार्यक्रमाची मुदत 2028 पर्यंत वाढवली आहे. - नाशिक-त्र्यंबकेश्वर कुंभमेळा प्राधिकरण अध्यादेश-2025
नाशिक आणि त्र्यंबकेश्वर येथे 2027 मध्ये होणाऱ्या कुंभमेळ्याच्या नियोजनासाठी नवीन प्राधिकरण निर्माण करण्याचा अध्यादेश जारी करण्यात आला आहे.
या मंत्रिमंडळ बैठकीत घेतलेले निर्णय केवळ स्मारकपूजनापुरते मर्यादित नाहीत, तर ते राजमाता अहिल्यादेवी होळकर यांचे आदर्श समाजकारण, लोकसेवा आणि सर्वसमावेशक विकासदृष्टी यांचे प्रत्यक्ष प्रतिबिंब आहेत. हे निर्णय भविष्यात महाराष्ट्राच्या सामाजिक, सांस्कृतिक आणि शैक्षणिक विकासाला गती देणारे ठरतील.