आजच्या काळात शेती ही केवळ पिढ्यानपिढ्यांची परंपरा न राहता, ती एक व्यवसायिक संधी आणि स्टार्टअप कल्पना बनली आहे. अशीच एक प्रेरणादायी कहाणी आहे पंजाबमधील गुरुदासपूर जिल्ह्यातील कौशल सिंग या तरुण शेतकऱ्याची. कौशलने आपल्या जिद्दीने, आधुनिक दृष्टिकोनाने आणि मेहनतीच्या जोरावर शेतीच्या माध्यमातून एक वेगळा आदर्श घालून दिला आहे. त्याच्या ‘CANE FARMS’ या ब्रँडखाली तयार होणारे गूळ आणि सेंद्रिय उत्पादने आज संपूर्ण भारतात पोहोचली आहेत. या यशाच्या मागे असलेला संघर्षमय आणि योजनाबद्ध प्रवास जाणून घेऊ या लेखाच्या माध्यमातून.
परदेशी जाण्याचे स्वप्न आणि वास्तवातील संघर्ष
कौशल सिंग हा एका सामान्य शेतकरी कुटुंबातून आलेला तरुण. शिक्षण पूर्ण झाल्यावर त्याचं स्वप्न होतं परदेशात जाऊन स्थायिक होण्याचं आणि तिथं चांगली नोकरी करण्याचं. पण आयुष्य नेहमीच आपल्या मनासारखं घडत नाही. घरची आर्थिक परिस्थिती हलाखीची होती, आणि या परिस्थितीतच त्याच्या आईला कॅन्सर झाला. अशा परिस्थितीत कौशलने स्वतःची स्वप्नं बाजूला ठेवून आईची सेवा आणि कुटुंबाची जबाबदारी स्वीकारली. हा निर्णय त्याच्यासाठी कठीण होता, पण त्याच्यातील जबाबदारीची भावना आणि माणुसकी यामुळे त्याने गावातच थांबून काहीतरी वेगळं करण्याचा निर्धार केला.
सेंद्रिय ऊस लागवड – आधुनिक शेतीचा आरंभ
गावात राहून काय करायचं, हे प्रश्न कौशलसमोर होते. पारंपरिक पद्धतीने ऊसशेती करत राहण्याऐवजी, त्याने या शेतीला सेंद्रिय पद्धतीने करण्याचा निर्णय घेतला. त्याने रासायनिक खतांचा वापर टाळून, नैसर्गिक कंपोस्ट, गांडूळखत, गोमूत्र यांचा वापर करून ऊसाची सेंद्रिय शेती सुरू केली. ही प्रक्रिया अधिक किचकट आणि खर्चिक होती, पण कौशलला माहिती होतं की आजच्या काळात सेंद्रिय उत्पादनांना बाजारात मोठी मागणी आहे. याच आधारावर त्याने आपल्या उत्पादनातून मूल्यवर्धन करणारा गूळ तयार करण्याचे ठरवले.
स्वतःचे गूळ उत्पादन यंत्र बसवून सुरूवात
फक्त सेंद्रिय ऊस उगमवणे पुरेसे नव्हते, तर त्यावर प्रक्रिया करून एक वेगळं, दर्जेदार उत्पादन तयार करायचं होतं. त्यासाठी कौशलने गावातच गूळ तयार करणारे छोटे उत्पादन यंत्र बसवले. या यंत्राद्वारे तयार होणारा गूळ केवळ सेंद्रिय नव्हता, तर त्याचा चव, रंग आणि टिकावही उत्तम होता. सुरूवातीला याला बाजार मिळवणं हे आव्हान होतं. विक्रीसाठी ग्राहक शोधणे, बाजारपेठेतील स्पर्धा, आणि स्वतःचा ब्रँड तयार करणे या गोष्टी त्याच्यासाठी नवीन होत्या.
मार्केटिंगचा अभ्यास आणि CANE FARMS चा जन्म
कौशलने हार न मानता, पंजाब कृषी विद्यापीठातील कृषितज्ज्ञांकडून मार्गदर्शन घेतले. त्याने गूळाचे दर्जेदार नमुने तिथल्या तज्ज्ञांना दाखवले आणि त्यांच्याशी व्यवसाय, पॅकेजिंग, ब्रँडिंग यासंदर्भात चर्चा केली. या मार्गदर्शनातून त्याने ‘CANE FARMS’ या नावाने स्वतःचा ब्रँड उभा केला. त्याने आपले उत्पादन स्वच्छ, आकर्षक आणि पुनर्वापर करता येणाऱ्या पॅकेजिंगमध्ये विकायला सुरुवात केली. सोशल मिडिया प्लॅटफॉर्मवर जाहिरात सुरू केली आणि हळूहळू ग्राहकांचा प्रतिसाद मिळू लागला.
फ्लेवर्ड आणि सेंद्रिय गूळ – नावीन्यतेची जोड
संपूर्ण देशात गूळ तयार करणारे शेतकरी आहेत, पण कौशलने वेगळेपण निर्माण केलं. त्याने बाजारातील मागणी ओळखून पारंपरिक गुळासोबत आले गूळ, हळद गूळ, मसाला गूळ, गूळ पावडर, सेंद्रिय साखर यासारखी उत्पादने सादर केली. ही उत्पादने आरोग्यदायी, पचायला हलकी आणि आकर्षक चवदार होती. त्यामुळे CANE FARMS चे उत्पादन आता पंजाब, हरियाणा, दिल्ली, उत्तराखंड, महाराष्ट्र यांसारख्या विविध राज्यांत पोहोचले. मोठ्या शॉपिंग वेबसाइट्सवरही त्याचे गूळ उपलब्ध आहे.
अर्थिक यश आणि वाढती उलाढाल
आज CANE FARMS ची दिवसाची विक्री सरासरी 1.5 ते 2 लाख रुपये इतकी आहे. हंगामात ही विक्री झपाट्याने वाढते आणि उलाढाल 8 कोटी रुपयांपर्यंत जाते. हे यश केवळ उत्पादनाच्या दर्जामुळे नव्हे, तर कौशलने वापरलेल्या स्मार्ट मार्केटिंग रणनीती, डायरेक्ट टू कस्टमर विक्री पद्धती आणि डिजिटल प्लॅटफॉर्मवरील उपस्थितीमुळे शक्य झालं. तो त्याच्या उत्पादनाची विक्री सोशल मिडिया, अ‍ॅमेझॉन, फ्लिपकार्ट, स्वतःच्या वेबसाइटद्वारे करतो.
स्थानिक शेतकऱ्यांना प्रेरणा – ग्रामीण विकासाची दिशा
कौशलच्या या यशाने गावातील आणि परिसरातील इतर तरुण शेतकऱ्यांनाही प्रेरणा दिली आहे. तो शेतकऱ्यांना सेंद्रिय शेतीचे प्रशिक्षण देतो, त्यांना आधुनिक यंत्रे कशी वापरायची, गूळ निर्मितीत गुणवत्ता कशी राखायची यावर मार्गदर्शन करतो. आज त्याच्या गावात 20 हून अधिक शेतकरी त्याच्या सहकार्याने गूळ उत्पादनात सामील झाले आहेत. यामुळे केवळ त्याचा व्यवसायच वाढलेला नाही, तर एक समुदाय आधारित ग्रामीण उद्योजकता तयार झाली आहे.
जिद्द, नियोजन आणि नवोपक्रम – यशाची गुरुकिल्ली
कौशल सिंगची कहाणी एक गोष्ट सांगते – शेती ही नशिबावर नाही, तर दृष्टीकोनावर चालते. योग्य नियोजन, गुणवत्ता, नवोपक्रम, आणि मेहनतीच्या जोरावर कोणताही शेतकरी यशस्वी उद्योजक होऊ शकतो. आधुनिक तंत्रज्ञान, ऑनलाइन मार्केटिंग, आणि ग्राहकांशी थेट संवाद यांचा वापर करून आज कौशलने एक मजबूत आणि शाश्वत व्यवसाय उभा केला आहे. ही गोष्ट भारतातील लाखो तरुण शेतकऱ्यांसाठी प्रेरणा ठरू शकते.
